L.H. Wiener: “Bij mij thuis hangt een echte Steen, achter museumglas ingelijst, ooit bij hem thuis al lovend en biedend aangekocht. Afgebeeld staat, of liever zit, een schattig meisje, met kort blond haar, een jurkje met pofmouwtjes, dunne witte armpjes en een dromerige blik. In haar hand houdt zij een pen vast, die weldra hele mooie zinnen zal gaan schrijven. Dat zie je. Dat meisje wil later 
schrijfster worden, net als Harper Lee in Amerika of Jean Rhys in Engeland. Zo zet Steen haar eerst vol tederheid neer, om vervolgens onverwacht een halve pot Oost-Indische inkt over haar gelaat uit te gieten, waardoor de linker helft van haar hoofd en haar gehele linker arm in duisternis verdwijnen en het portret plotseling een symbool wordt van niet ingeloste verwachtingen.”
(Uit de eerste column van stadsschrijver Wiener, gisteravond voorgelezen in Kunsthandel Kruis-Weg68 te Haarlem)
HAARLEM – Met ’De tuin der onlusten’ exposeert de Haarlemse illustrator Paul van der Steen zijn vrije werk. ,,Lust en agressie liggen heel dicht bij elkaar’’, zegt hij er over. De rauwe tekeningen sieren de wanden van kunsthandel Kruis-Weg68.
Illustrator Paul van der Steen toont vrij werk bij Haarlemse kunsthandel Kruis-Weg68
Hij noemt zich journalistiek illustrator, en werkt in het dagelijks leven voor kranten als NRC Handelsblad en Het Parool en voor een aantal tijdschriften. Zijn tekeningen van grote en minder grote schrijvers zijn vermaard, daarnaast heeft hij talloze boeken geïllustreerd. Serieus werk dus.
,,Maar ’s avonds rond tien uur pak ik een schetsboek en begin te tekenen. De televisie heb ik lang geleden de deur al uitgedaan. Ik maak die tekeningen in de eerste plaats voor mezelf. Ja, agressie en erotiek zijn als thema’s volop aanwezig.’’
Helden
Michel van Overbeeke van kunsthandel Kruis-Weg68 is enthousiast over het werk dat in ’De tuin der onlusten’ wordt getoond. Van Overbeeke: ,,Deze tekeningen doen niet onder voor Pauls literaire illustraties. Hij gaat helemaal los, soms tegen het abstracte aan.’’
Talloze verwijzingen zijn te vinden, van Diego Velázquez tot Pablo Picasso en Francis Bacon, niet toevallig enkele van Van der Steens helden. Een van de tekeningen toont een van Velázquez’ geportretteerde jonge prinsessen, met daarbij vele Disney-figuurtjes en de wanhopige handen die Picasso op zijn verontrustende werk ’Guernica’ verbeeldde. Opvallend zijn enkele woest gespatte vlekken.
,,Rode wijn’’, legt Van der Steen uit. ,,Dat doe ik bewust. Om het maagdelijk witte papier als het ware te ontheiligen. Bij kunstcentrum Prins in de Lange Herenstraat vond ik dit grote formaat papier. Normaal teken ik in kleinere schetsboeken.’’
Niet toevallig liggen enkele van die schetsboeken in een laatje van een van de meubeltjes in de galerie. Daar mag in gebladerd worden. Het zijn met balpen getekende scènes, waar niet zelden kinderen en oudere personen een (al dan niet zinnenprikkelende) rol in spelen.
Drift
Een tekenaar moet alles kunnen tekenen, vindt de kunstenaar. ,,De titel van een boek van de schrijver Frans Pointl luidt: ’Ongeluk is ook een soort geluk’. Voor mij geldt: onlust ook ook een lust. Overigens merk je die drift om lusten te bevredigen ook hier in de stad. De Grote Markt wordt steeds meer het toneel van allerlei evenementen. Er móet blijkbaar altijd iets gebeuren daar. Een agressief soort consumptiedrang.’’
Joseph Roth
Van der Steen maakte tekeningen voor de Nederlandse uitgave van het boek ’Joden op drift’ van Joseph Roth (1894-1939). Joseph Roth schreef zijn essay in 1927 als een ode aan de verdreven mensen uit zijn geboortestreek Galicië, nu deels Polen en Oekraïne. Tien jaar later voegde hij een hoofdstuk toe over de situatie van de joden in Duitsland, waar inmiddels de nazi’s aan de macht waren gekomen.
Van der Steen: ,,In die periode tussen de wereldoorlogen zijn verschrikkelijke dingen gebeurd. Ook de gruwelijkheden van de Spaanse Burgeroorlog zijn daar een voorbeeld van, hetgeen Picasso inspireerde tot zijn ’Guernica’.’’ Daarnaast confronteert Van der Steen de kijker via een tekening met een recenter mensonterend tafereel, de vernedering van gevangenen door Amerikaanse soldaten in de Iraakse gevangenis Abu Ghraib.
Ondertussen is hij alweer bezig met een illustratie voor een artikel over het laatste boek ’Eden’ van Marcel Möring. ,,Zo’n boek lees ik vooraf helemaal, zodat ik me terdege kan voorbereiden.’’
Door Paul Lips 5-1-2017
